09/20/2021

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron tham quan một tàu ngầm với thủ tướng Úc Malcolm Turnbull, Sydney, Úc, tháng 5/2018. BRENDAN ESPOSITO POOL/AFP/File
Trọng Nghĩa
Với quan hệ Pháp - Mỹ đột nhiên căng thẳng trong vụ “khủng hoảng tàu ngầm”, các nhà phân tích cho rằng tình hình này, nếu kéo dài, có khả năng tác hại đến liên minh giữa Mỹ với Pháp nói riêng và với châu Âu nói chung.
Trước mắt, đây là một sự cố làm dấy lên mối hoài nghi về mặt trận thống nhất mà Washington đang cố thành lập nhằm chống lại sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc, một mặt trận trong đó Châu Âu có thể đóng một vai trò không nhỏ.
Trả lời hãng tin Anh Reuters ngày 18/09/2021, ông Benjamin Haddad, giám đốc Trung Tâm Châu Âu, thuộc Hội Đồng Đại Tây Dương, đã không ngần ngại tự hỏi: “Vào thời điểm mà chính quyền Biden muốn tập hợp Châu Âu trong một mặt trận chung xuyên Đại Tây Dương để đẩy lùi sự quyết đoán của Trung Quốc, tại sao không kết nạp thành viên chủ chốt của Liên Âu?”.
Thành viên chủ chốt ở đây chính là nước Pháp, luôn được đánh giá là một trong hai đầu tầu chính thúc đẩy Liên Hiệp Châu Âu tiến lên, và là một trong số ít quốc gia Châu Âu có đủ thực lực để can dự vào khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương, góp sức cho chính quyền Biden trong đối sách Trung Quốc của Mỹ.
Đối với nhiều chuyên gia, Trung Quốc đã vươn lên thành trọng tâm đối ngoại chính của chính quyền Biden, nhưng quan hệ lạnh nhạt với Paris có thể gây tác hại nghiêm trọng đến chiến lược rộng lớn này.
Trước mắt, thỏa thuận tàu ngầm ba bên Úc - Anh - Mỹ sẽ tăng cường sức mạnh của Hoa Kỳ và các đồng minh của họ khi phải đối mặt với sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc, nhưng thiệt hại xuất phát từ sự tách rời của Pháp có thể lớn hơn mối lợi trước mắt đó.
Theo chuyên gia Pháp François Heisbourg, cố vấn cấp cao về châu Âu tại Viện Nghiên Cứu Chiến Lược Quốc Tế IISS, “Trung Quốc chắc hẳn đang phải cười nôn ruột”. Lý do là vì Bắc Kinh thấy “có hy vọng loại bỏ nguy cơ Châu Âu sát cánh bên cạnh Mỹ ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.”
Theo giới quan sát, mặc dù quan hệ Mỹ - Úc mạnh mẽ hơn sẽ khiến chính phủ Trung Quốc lo ngại, nhưng Pháp, cường quốc quân sự hàng đầu của Liên Hiệp Châu Âu, vẫn có lập trường mạnh mẽ trong việc thúc đẩy một đường lối cứng rắn đối với Trung Quốc, trong khi các nước Liên Âu khác như Đức có vẻ chú ý hơn đến việc không làm xáo trộn quan hệ thương mại với Bắc Kinh .
Đối với chuyên gia Heisbourg, mối lợi lớn đối với Trung Quốc là khả năng “Châu Âu về cơ bản sẽ ở bên lề và không đóng vai trò tích cực ở Ấn Độ - Thái Bình Dương nói chung”. Theo chuyên gia này, trong tương lai, Pháp có thể thu hẹp trọng tâm chú ý để chỉ tập trung vào các lợi ích cụ thể của mình ở Ấn Độ - Thái Bình Dương, thay vì nỗ lực đẩy lùi Trung Quốc trên bình diện rộng hơn.
Điều trớ trêu đối với những ai quan tâm đến việc đẩy lùi ảnh hưởng của Trung Quốc là một ngày sau khi thỏa thuận tàu ngầm Úc - Anh - Mỹ được loan báo, Liên Hiệp Châu Âu đã công bố chiến lược chính thức nhằm tăng cường sự hiện diện của mình ở Ấn Độ - Thái Bình Dương và chống lại Trung Quốc. Nhưng theo ông Heisbourg, với việc Pháp bớt hăng hái, nỗ lực của châu Âu có nguy cơ chết yểu, hoặc nếu tồn tại thì cũng sẽ trở nên rời rạc hơn nữa.
Bên cạnh các suy đoán kể trên, một số nhà phân tích khác tin rằng nhu cầu bắt buộc để chống lại Bắc Kinh sẽ giúp các nước phương Tây thu hẹp bất đồng của mình.
Ông Greg Poling, thuộc Trung Tâm Nghiên Cứu Chiến lược và Quốc Tế CSIS tại Washington, đã ví von : “Mức độ lo lắng ngày càng tăng trên toàn cầu về Trung Quốc là thủy triều đang nâng tất cả các tàu thuyền trong vụ này. Tôi khá tin tưởng rằng sẽ có một vài tháng khó khăn ở phía trước, nhưng Paris sẽ vượt qua được, bởi vì các lợi ích chiến lược của Pháp buộc họ phải vượt qua”.
Khủng hoảng ngoại giao Pháp - Mỹ : Thế cô lập của Paris
Tổng thống Pháp Macron (T) và đồng nhiệm Mỹ Biden trước cuộc họp của NATO, Bruxelles, ngày 14/06/2021. © BRENDAN SMIALOWSKI / AFP
Thanh Hà
Paris có thể trông cậy vào những đối tác nào để vượt qua « cuộc khủng hoảng niềm tin nghiêm trọng giữa Pháp và các nước đồng minh truyền thống » Anh, Mỹ và Úc ? Sau khi Paris triệu hồi đại sứ tại Washington và Canberra để phán đối việc Úc hủy hợp đồng mua tàu ngầm của Pháp, rồi hủy cuộc họp với bộ trưởng Quốc Phòng Anh, giới phân tích nói đến « thế cô lập » của Paris trên bàn cờ quan hệ quốc tế.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ không đến New York tham dự cuộc họp của Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc khai mạc ngày mai 21/09/2021, mà chỉ cử ngoại trưởng Jean-Yves Le Drian đại diện, trong bối cảnh căng thẳng giữa Pháp và các đồng minh truyền thống phương Tây, sau quyết định Anh, Mỹ và Úc thành lập liên minh quân sự trong vùng Ấn Độ -Thái Bình Dương (AUKUS) và Canberra hủy hợp đồng mùa tàu ngầm của Pháp. Hiện giờ ngoại trưởng Pháp không dự trù các buổi làm việc bên lề khóa họp của Liên Hiệp Quốc lần này với các đồng sự trong liên minh AUKUS.
Trả lời AFP, Bertrand Badie, giáo sư quan hệ quốc tế trường Khoa Học Chính Trị Paris Sciences Po, lưu ý Pháp cần phải « tìm ra một lối thoát », bởi vì sau quyết định triệu hồi đại sứ tại Canberra và Washington, sớm muộn gì các vị đại sứ này cũng phải quay lại nhiệm sở. Cái khó ở đây, theo giáo sư Badie, là làm thế nào hàn gắn sự đổ vỡ mà « tránh tạo cảm tưởng là Pháp phải nhượng bộ và tránh để bị mất mặt ». Do vậy, thái độ cứng rắn của Paris hiện nay với Washington bị xem là một nước cờ « đầy rủi ro ».
Ngoại trưởng Le Drian mạnh mẽ chỉ trích các đồng minh « dối trá », xem thường Paris và nhất là đã ngấm ngầm đàm phán về một quyết định chiến lược trong vùng Ấn Độ -Thái Bình Dương … Nhưng các đối tác thân thiết nhất của Pháp trong Liên Âu đã hoàn toàn im lặng. Một tuần lễ trước ngày bầu cử Quốc Hội, chuẩn bị sang trang 16 năm dưới thời thủ tướng Merkel, Đức đã kiệm lời với tuyên bố tối thiểu là « ghi nhận » khủng hoảng Pháp-Mỹ.
Chuyên gia về quan hệ quốc tế Célia Belin, Viện nghiên cứu Brookings Institutions, trụ sở tại Washington, phân tích : Trong một cuộc khủng hoảng với tầm mức nghiêm trọng như lần này, hơn bao giờ hết « Pháp cần tập trung vào châu Âu, cần bảo đảm là được các nước trong Liên Âu yểm trợ ». Vấn đề là « Liên Hiệp Châu Âu đang bị chia rẽ hơn bao giờ hết trong chính sách đối ngoại », đặc biệt là đối với Hoa Kỳ, như đánh giá của giáo sư trường Khoa Học Chính Trị Paris Bertrand Badie.
Hợp đồng tàu ngầm Pháp - Úc không liên quan đến các thành viên khác trong Liên Âu và trong khối này, Pháp là quốc gia duy nhất có quyền lợi và trọng lượng trong vùng Ấn Độ -Thái Bình Dương. Trong khi đó, như giáo sư Badie ghi nhận, các nước Đông Âu cần dựa vào Mỹ trước mối đe dọa tiềm tàng là Nga. Bản thân nước Đức cũng không muốn làm phật lòng Hoa Kỳ. Tất cả những điều đó đi ngược lại với tham vọng của Pháp : Liên Âu tự chủ về chiến lược.
Bài toán càng thêm nan giải vào lúc Paris chuẩn bị giữ chức chủ tịch luân phiên Liên Hiệp Châu Âu kể từ đầu tháng Giêng 2022 và tổng thống Emmanuel Macron chuẩn bị tái tranh cử thêm một nhiệm kỳ.
Khủng hoảng tàu ngầm : Pháp hủy một cuộc họp với bộ trưởng Quốc Phòng Anh
Bộ trưởng Quân Lực Pháp Florence Parly trả lời phỏng vấn trong phòng thu đài RFI, ngày 16/09/2021, sau khi Mỹ - Anh - Úc thông báo thành lập liên minh AUKUS và Úc hủy hợp đồng mua tàu ngầm của Pháp. © RFI
Trọng Nghĩa
Sau vụ Anh, Mỹ và Úc thành lập liên minh AUKUS và Canberra quyết định hủy bỏ thương vụ mua tầu ngầm của Pháp, Paris đã có một loạt phản ứng mạnh đặc biệt nhắm vào Mỹ và Úc, mà nổi cộm là quyết định triệu hồi đại sứ Pháp ở Canberra và Washington. Một cuộc gặp giữa lãnh đạo Quốc Phòng hai nước cũng đã bị hủy bỏ theo yêu cầu của Paris.
Theo hãng tin Pháp AFP, nguồn tin từ bộ Quân Lực Pháp hôm qua, 19/08/2021, xác nhận rằng cuộc tiếp xúc dự kiến trong tuần này tại Luân Đôn giữa bộ trưởng Quân Lực Pháp Florence Parly và bộ trưởng Quốc Phòng Anh Ben Wallace đã bị hủy bỏ theo yêu cầu của Paris.
Tại Luân Đôn, một nguồn tin từ bộ Quốc phòng Anh cho biết không thể phủ nhận hay xác nhận việc hủy bỏ này, nhưng khẳng định : “Vương Quốc Anh vẫn trao đổi với Pháp về các cuộc gặp. Chúng tôi vẫn có quan hệ quốc phòng chặt chẽ và hiệu quả với Pháp, nước vẫn là một đồng minh đáng tin cậy”.
Quyết định hủy bỏ cuộc tiếp xúc được đưa ra trong bối cảnh Paris chưa hết giận dữ về việc hợp đồng cung cấp tàu ngầm Pháp cho Úc bị Canberra đơn phương hủy bỏ để quay sang mua tàu ngầm của Mỹ, sau khi cùng với Washington và Luân Đôn thành lập liên minh chiến lược AUKUS để chống lại Trung Quốc, mặc nhiên gạt Pháp ra bên lề.
Trong những ngày qua, một cuộc khủng hoảng ngoại giao đã bùng lên giữa Pháp với Anh, Úc và Mỹ. Ngoại trưởng Pháp Jean-Yves Le Drian hôm 18/09 tố cáo các đồng minh là đã có hành vi “dối trá” và “khinh thường” nước Pháp.
Đối với nước Anh, dù không dùng đến biện pháp mạnh là triệu hồi đại sứ, nhưng ngoại trưởng Pháp không ngần ngại đả kích đích danh Luân Đôn về thái độ “cơ hội chủ nghĩa thường trực” và “theo đuôi” Mỹ-Úc trong liên minh AUSKUS.
Trước những phản ứng mạnh từ phía Pháp, tương tự như Hoa Kỳ, Anh Quốc cũng chủ trương đấu dịu.
Vài tiếng đồng hồ sau khi thông tin về vụ Pháp hủy bỏ cuộc họp giữa hai bộ trưởng Quốc Phòng được tiết lộ, thủ tướng Anh Boris Johnson vẫn tuyên bố rằng hai nước luôn có một “quan hệ rất thân thiện” với một “tầm quan trọng vô cùng lớn”.
Theo hãng tin Anh Press Association, thủ tướng Anh còn nói thêm: “Tình yêu mà chúng tôi dành cho nước Pháp là điều bất diệt”.
Cuộc khủng hoảng tàu ngầm nhìn từ Bruxelles
Liên Hiệp Châu Âu và NATO đang lo ngại theo dõi đà gia tăng căng thẳng giữa Pháp và ba đồng minh trong AUKUS. Vốn chưa hết chấn động sau cuộc di tản khẩn cấp khỏi Afghanistan, các nước NATO một lần nữa rơi vào tình trạng khó xử sau khi các đại sứ Pháp từ Canberra và đặc biệt là từ Washington bị triệu hồi.
Thông tín viên RFI Pierre Benazet tại Bruxelles phân tích:
« Việc một số chính khách Pháp kêu gọi Paris rút khỏi NATO hoặc ít ra là rút khỏi Bộ Chỉ Huy Quân Sự của khối này từng được các thành viên NATO khác coi là một chi tiết vặt vãnh của chiến dịch tranh cử tổng thống Pháp. Thế nhưng, giờ đây, họ hoài nghi trở lại về tính vững chắc của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương.
Hai năm trước, tổng thống Pháp Emmanuel Macron từng đánh giá là NATO bị “chết não”, và những nhận xét này đã nổi cộm trở lại vào lúc mà các thành viên còn lại của NATO đang nghĩ rằng sự ra đi của Donald Trump như đã giải tỏa được những lo ngại của Pháp.
NATO nhận thấy là khối phải tìm ra một lý do tồn tại mới kể từ sau cuộc khủng hoảng ở Afghanistan, một cuộc khủng hoảng mà theo một số người là bằng chứng cho thấy là sự xuất hiện của Joe Biden không đồng nghĩa với một tuần trăng mật xuyên Đại Tây Dương mới.
Đối với một số nhà quan sát ở Bruxelles, cuộc khủng hoảng niềm tin hiện tại giữa Pháp và Hoa Kỳ hoàn toàn có thể kéo theo việc tước bỏ một phần bản chất của NATO, nếu Pháp quyết định dồn mọi sức lực vào việc tăng tốc xây dựng năng lực phòng thủ chung của Liên Hiệp Châu Âu, nhất là khi ông Josep Borrell, lãnh đạo ngành ngoại giao Liên Hiệp Châu Âu coi liên minh giữa Mỹ, Anh và Úc là một động cơ thúc đầy việc xây dựng sự tự chủ chiến lược cho Liên Âu ».