Đại sứ Mỹ tại OSCE ( Tổ chức An ninh và Hợp tác ở châu Âu) cho biết, các tổ chức quốc tế sẽ bắt đầu thu thập bằng chứng về hành vi “dã man”, “kinh khủng”, “ghê tởm” của Nga đối với các phiên tòa xét xử tội ác chiến tranh có thể xảy ra.

HDP theo Foreign Policy

Hiệu đính ngày 7/3/22 (HDP)

Chính quyền Biden đã khởi động một chiến dịch mới nhằm ghi lại những tội ác chiến tranh có thể xảy ra của các lực lượng Nga xâm lược Ukraine. Vào ngày 3 tháng 3, 45 trong số 57 quốc gia thành viên của Tổ chức An ninh và Hợp tác ở châu Âu (OSCE) đã bất chấp Nga và đồng minh Belarus, đã thông qua kế hoạch cử một nhóm chuyên gia OSCE để lập hồ sơ về các tội ác chiến tranh tiềm tàng.

Từ khi cuộc tấn công dữ dội của Nga bắt đầu vào cuối tháng trước, đã có rất nhiều trường hợp được ghi nhận việc người Nga nhắm vào các khu dân cư ở Ukraine, bao gồm trường học và bệnh viện, bằng hỏa tiễn, bom và pháo. Các lực lượng Nga cũng bị cáo buộc sử dụng đạn chùm và hỏa tiễn, bom và pháo. Các lực lượng Nga cũng bị cáo buộc sử dụng đạn chùm và tên lửa nhiệt áp, cả hai loại đều bị cấm theo các hiệp ước vũ khí quốc tế.

Foreign Policy đã nói chuyện với đặc phái viên Hoa Kỳ tại OSCE, Michael Carpenter, về sứ mệnh sắp tới của tổ chức, phản ứng của Hoa Kỳ đối với cuộc chiến ở Ukraine và liệu ông có thấy con đường nào để giảm bớt cuộc khủng hoảng hay không.

Bài phỏng vấn đã được chỉnh sửa đôi chút cho phù hợp.

Chính sách đối ngoại (FP): Nhiệm vụ tìm hiểu thực trạng mới này của OSCE để điều tra các tội ác chiến tranh (có thể) sẽ như thế nào, và nó sẽ sớm triển khai tới Ukraine ra sao?

Michael Carpenter: Chà, nhiệm vụ có thể sẽ bắt đầu sau vài ngày, có thể là một tuần. Chúng tôi đang xem xét một danh sách từ một báo cáo viên đặc biệt dẫn đầu với một nhóm chuyên gia tường trình với báo cáo viên đó. Chúng tôi không mong đợi, ít nhất là ban đầu, rằng đội này sẽ có quyền tiếp cận Ukraine, bởi vì rõ ràng chiến tranh đang xảy ra. Nhưng những gì họ sẽ làm là nói chuyện với những người ở trong Ukraine. Họ sẽ nói chuyện với những người đang chạy trốn khỏi Ukraine, họ sẽ tổng hợp tỉ mỉ bằng chứng không chỉ tội ác chiến tranh mà còn những hành vi vi phạm nhân quyền, vi phạm luật nhân đạo quốc tế. Và sau đó, sẽ cung cấp các thông tin đó cho các cơ quan quốc tế khác bao gồm [Tòa án Hình sự Quốc tế] và [Tòa án Công lý Quốc tế] từ đó có thể truy tố chống lại các cá nhân cụ thể.

Phải nói là, trong khi tôi đang nói về chủ đề này, thực sự chưa hề bao giờ có 45 quốc gia đề xuất tạo ra cơ chế này. Lần cuối cùng chúng ta có một số lượng lớn các quốc gia hành động sau vụ vi phạm nhân quyền khủng khiếp ở Belarus vào tháng 8 năm 2020 là 17 nước ủng hộ. Giờ đây từ 17 lên 45, điều này cho thấy Nga và Belarus bị cô lập như thế nào trên trường quốc tế.

FP: Hiện nay đánh giá của ông có phải là lực lượng Nga đã phạm tội ác chiến tranh ở Ukraine không? Nếu vậy, ai sẽ phải chịu trách nhiệm — các chỉ huy quân sự trên bộ, hoặc lãnh đạo ở Moscow, hoặc chính Tổng thống Nga [Vladimir] Putin?

MC: Tôi không thể kết luận là tội ác chiến tranh đã được thực hiện. Điều tôi có thể nói là chúng tôi đã chứng kiến ​​rất nhiều thường dân bị giết, ​​rất nhiều cơ sở hạ tầng dân sự bị trúng hỏa tiễn của Nga, bao gồm bệnh viện, trẻ em, trại trẻ mồ côi, nhà trẻ, siêu thị, hiệu thuốc, xe cứu thương, rõ ràng đó là điều kinh hoàng và đáng lo ngại. Chúng tôi cần phải điều tra nó. Tôi không có tư cách ngồi ở (tòa) Vienna để lên tiếng bất cứ điều gì, nhưng đó là lý do tại sao chúng tôi đã tạo ra cơ chế này, để ghi lại và xem xét bằng chứng cũng như tổng hợp những trường hợp đó nếu có đủ bằng chứng. Và đến phần thứ hai của câu hỏi của bạn, tất cả các cá nhân phải chịu trách nhiệm, tất cả.

Các nhà ngoại giao Nga đang nói dối hay chỉ biết ngụy biện?

Liệu Putin có thể thực sự đối mặt với trách nhiệm giải trình tại ICC?

Tòa án Hình sự Quốc tế đã mở một cuộc điều tra về Ukraine. Đây là những gì bạn cần biết.

FP: “Giữ hồ sơ” ở đây có nghĩa là gì?

MC: Chúng tôi sẽ lần theo các bằng chứng. Nếu bằng chứng dẫn đến việc công tố viên tại [ICC] đưa ra một vụ kiện chống lại một cá nhân cụ thể trong ban lãnh đạo, chỉ huy quân đội hoặc cho dù đó là một người nào đó ở trên mặt đất, thì ở nơi đó họ sẽ được xử lý vụ việc. Nhưng chúng tôi muốn bắt đầu ngay bây giờ. Chúng tôi không muốn chờ đợi, bởi vì những gì chúng tôi nhìn thấy trên mặt đất thật kinh khủng. Và chúng tôi muốn thông báo rằng sẽ có trách nhiệm giải trình theo mọi cách, hình thức hoặc hình thức. Ngay cả khi chúng tôi không thể đưa màn hình của chúng tôi vào diện địa bên trong Ukraine, họ vẫn sẽ bắt đầu thực hiện công việc của mình. Có thể một lúc nào đó trong tương lai, họ sẽ có quyền truy cập, nhưng điều đó rất quan trọng, không chỉ đối với hồ sơ lịch sử, mà còn vì lý do trách nhiệm giải trình.

FP: Đã có một sự thúc đẩy toàn cầu nhằm tách Nga ra khỏi cộng đồng quốc tế, về mặt chính trị, ngoại giao, tài chính và thậm chí cả trong thể thao quốc tế. Bạn có tin rằng Nga nên bị loại khỏi OSCE?

MC: Không. Tôi nghĩ rằng Nga chắc chắn là một quốc gia bình thường vào thời điểm này. Nó cùng với Belarus, hoàn toàn bị cô lập tại OSCE. Chúng tôi đã có một số cuộc họp hội đồng thường trực đặc biệt kể từ khi chiến tranh bắt đầu. Và thực sự chỉ có Nga và Belarus, mọi người khác đều liên kết lên án hành động man rợ mà họ đã thực hiện này.

Tôi không tin rằng họ nên bị loại khỏi OSCE, vì lý do đơn giản là ngay cả trong Chiến tranh Lạnh, trong thời kỳ đỉnh cao của Chiến tranh Lạnh, chúng tôi đã có tiền thân của OSCE xung quanh như một nền tảng cho các cuộc thảo luận khi chúng tôi cần. Điều quan trọng là phải duy trì diễn đàn đó, nhưng tôi cũng muốn nói rõ với bạn rằng chúng tôi đã loại bỏ mọi hoạt động kinh doanh như bình thường. Chúng tôi không nói chuyện với người Nga về việc chống lại nạn buôn người hoặc biến đổi khí hậu. Không có điều đó. Chúng tôi đang lên án hành động của họ ở đây. Chúng tôi đang cô lập họ. Chúng tôi đang đưa họ vào hồ sơ. Và có thể một lúc nào đó trong tương lai, sẽ có cơ hội đàm phán để chấm dứt cuộc chiến kinh hoàng này, nhưng chúng ta vẫn chưa đến nơi. Rõ ràng, bạn tự mình xem tin tức, tên lửa đang bay, pháo xung quanh đang rơi xuống các thành phố, và vì vậy, chúng ta đang ở một nơi khác ngay bây giờ.

FP: Putin ám chỉ việc sử dụng vũ khí hạt nhân của Nga để ngăn các nước khác hỗ trợ Ukraine. Bạn có thấy con đường nào để giảm leo thang xung đột với Nga vào thời điểm này, hoặc bất kỳ con đường nào có thể có để kết thúc cuộc khủng hoảng về mặt ngoại giao?

MC: Người Ukraine đã tham gia vào một số vòng thảo luận song phương với Nga, nhưng điều đáng sợ là người Nga đã không tạm dừng chiến dịch quân sự của họ để tiến hành các cuộc thảo luận đó, điều bình thường là như vậy, họ cũng không chú ý đến các lời yêu cầu, kể cả từ OSCE để có lệnh ngừng bắn và cho phép viện trợ nhân đạo đến các khu vực bị ảnh hưởng. Vì vậy, những gì người Nga đang làm thực sự nằm ngoài mọi giới hạn của cách ứng xử văn minh. Nó thực sự giống như tôi đã nói trước đó, nó rất dã man. Thật kinh khủng, thật là kinh khủng.

Putin đã nói chuyện với [Tổng thống Pháp Emmanuel] Macron vào ngày hôm trước, vì vậy vẫn còn một số liên hệ, nhưng người Nga cần phải dừng cuộc chiến này. Họ cần phải rút lui lực lượng của họ, cho phép dòng cứu trợ nhân đạo đó tuôn trào. Và sau đó chúng ta có thể thảo luận về một giải pháp ngoại giao. Nhưng hiện tại, có vẻ như Điện Kremlin không quan tâm đến ngoại giao.

Và tôi phải nói rằng, chúng tôi đã dành phần lớn thời gian trong ba hoặc bốn tháng qua để lắng nghe những quan ngại của Nga, đưa các đề xuất ngoại giao lên bàn về tính minh bạch của quân đội và kiểm soát vũ khí hoặc các biện pháp xây dựng lòng tin. Họ đã bác bỏ tất cả. Tất cả. Từ gốc rễ đến nhánh, họ từ chối tất cả, họ tiếp tục cuộc xâm lược của họ. Họ nói rằng họ không quan tâm đến các diễn đàn ngoại giao mới do chúng tôi đề xuất để có một cuộc thảo luận về mối quan tâm của họ. Và vì vậy, tôi nghĩ điều đó cho thấy họ không quan tâm đến ngoại giao bao giờ. Không phải ngay từ đầu của điều này. Họ chỉ đang sử dụng nó như một trò chơi đố chữ để chuẩn bị cho cuộc xâm lược này, và họ đã phát động.

FP: Các nhà ngoại giao Nga cho đến một ngày trước cuộc xâm lược đã khẳng định công khai rằng không có kế hoạch cho một cuộc xâm lược. Có phải lòng tin giữa bạn và các đồng nghiệp của bạn với các nhà ngoại giao Nga đã hoàn toàn bị phá vỡ? Có mức độ nào của mối quan hệ công việc còn lại không?

MC: Đại sứ Nga ở đây tiếp tục duy trì những lập trường hoàn toàn lố bịch và vô căn cứ. Thẳng thắn mà nói, đó chỉ là những lập trường phi lý về việc “phi phát xít hóa” Ukraine khi lực lượng quân sự của họ ném bom [gần] Đài tưởng niệm thảm sát Babyn Yar. Và khi tất cả chúng ta đều biết tổng thống Ukraine là một người Ukraine gốc Do Thái. Họ chỉ là ngu xuẩn, dối trá, tuyên truyền, thông tin sai lệch mà chúng ta đang thấy, nó không cho phép một cuộc đối thoại hoặc thảo luận trung thực về sự thật. Giống như họ đang ở trong một thế giới khác.

FP: Chính quyền này (Mỹ) đã phải đối mặt với rất nhiều chỉ trích, đặc biệt là từ các đảng viên Cộng hòa, vì đã không tiến hành đủ nhanh để trừng phạt hoặc răn đe Nga theo cách có thể vào lúc mở đầu cuộc xâm lược. Phản ứng của bạn với điều đó là gì? Bạn có nghĩ rằng một mình các biện pháp trừng phạt sẽ đủ để khiến Putin tạm dừng cuộc xâm lược và đưa ông ta vào bàn đàm phán?

MC: Chúng tôi luôn nói rằng Putin đã tính toán sai chiến lược. Trên thực tế, đây thực sự là một thảm họa chiến lược đối với ông ta. Tôi không nghĩ ông ấy đoán trước được rằng các lệnh trừng phạt trên thực tế sẽ khắc nghiệt và nghiêm khắc như hiện nay. Nhưng có thể như vậy, ông ta đã vi phạm tất cả các quy tắc của hiến chương Liên Hợp Quốc và Đạo luật cuối cùng của Helsinki — thực sự chỉ vi phạm tất cả các nguyên tắc của trật tự quốc tế dựa trên luật lệ. Khi bạn nói về sự răn đe, không rõ chúng ta có thể hiểu rõ hơn đến mức nào rằng sẽ có những chi phí và hậu quả nghiêm trọng, lớn chưa từng có — về mặt tài chính, kinh tế, chính trị, ngoại giao, quân sự. Bạn thấy NATO hiện đang củng cố sườn phía đông.

Tất cả những điều mà Putin phàn nàn về việc NATO trở nên mạnh hơn và có một thế lực ở phía đông của liên minh giờ đây đã trở thành hiện thực do kết quả của cuộc xâm lược này. Hơn nữa, những người Ukraine mà ông đã nói không thể phân biệt được với người Nga đang chứng tỏ rằng họ muốn độc lập của họ, rằng họ sẽ chiến đấu và chết cho quê hương của họ. Vì vậy, một lần nữa, nếu bạn nói về thông điệp chiến lược trước cuộc xâm lược của Nga, tôi nghĩ nó rất rõ ràng. Chỉ là có một cá nhân cụ thể trong Điện Kremlin không chú ý đến bất kỳ điều gì hoặc điều đó sẽ diễn ra như thế nào.

FP: Cuộc khủng hoảng nhân đạo có thể trở nên tồi tệ như thế nào?

MC: Nó đã là một cuộc khủng hoảng nhân đạo lớn rồi, và nó sẽ ngày càng tồi tệ hơn. Chúng ta thấy việc bao vây các thành phố, về cơ bản là các chiến thuật bao vây thời trung cổ, man rợ đang được sử dụng ở những nơi như Kharkiv, hoặc Sumy, hoặc Kherson. Và như vậy, có vẻ như đây sẽ là một cuộc xung đột kéo dài. Tất nhiên, người Ukraine đang thể hiện sự gan dạ, quyết tâm và lòng yêu nước đáng kinh ngạc, họ đang bảo vệ các thành phố, vùng lân cận và ngôi nhà của họ, và họ sẽ tiếp tục làm như vậy.

Tình hình nhân đạo sẽ trở nên tồi tệ hơn, vì người Nga đang bắn pháo và hỏa tiễn bừa bãi vào các trung tâm đô thị, họ tấn công các hiệu thuốc, siêu thị, bồn nước, tháp truyền hình. Dó là một bức tranh rất ảm đạm, rất ảm đạm.

Robbie Gramer là phóng viên ngoại giao và an ninh quốc gia tại Foreign Policy . Twitter:  @RobbieGramer