Đại tướng Valeriy Zaluzhnyy trở thành tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine khi mới 47 tuổi và đang chỉ huy nỗ lực kháng cự chiến dịch quân sự Nga.
Mỹ và hầu hết các nước trên thế giới đều tin rằng Nga sẽ giành thắng lợi nhanh chóng khi mở chiến dịch quân sự vào Ukraine hôm 24/2. Nhưng trong số đó không có đại tướng Valeriy Zaluzhnyy, tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Ukraine, người đã chỉ huy quân đội nước này liên tục kháng cự những đợt tiến công của Nga suốt một tháng rưỡi qua.
Zaluzhnyy, 48 tuổi, người sinh ra trong một gia đình quân đội, được Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bổ nhiệm làm tổng tham mưu trưởng hồi tháng 7 năm ngoái. Dù là người dẫn dắt quân đội Ukraine đạt được những thành công gây bất ngờ trên chiến trường, ông lại rất kín tiếng và thường né tránh công chúng, nhường toàn bộ vai trò đó cho lãnh đạo của mình, Tổng thống Zelensky.
Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Ukraine Valeriy Zaluzhnyy trước cuộc họp với Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin và các quan chức khác tại Kiev hồi tháng 10 năm ngoái. Ảnh: AP.
Zaluzhnyy được coi là đại diện cho một thế hệ sĩ quan Ukraine cấp tiến, những người đã được trui rèn qua cuộc chiến kéo dài suốt 8 năm qua ở khu vực Donbass tại miền đông nước này. Khi không có mặt trên chiến tuyến, họ lại được triển khai tới khắp châu Âu để diễn tập cùng các lực lượng NATO.
Quan hệ hợp tác với NATO đã tạo nên một nhóm sĩ quan Ukraine có tư duy tác chiến chuyên nghiệp hơn, mong muốn hoàn thiện quân đội của mình theo các tiêu chuẩn phương Tây, đồng thời giúp xây dựng phương thức tác chiến linh hoạt hơn, trao quyền nhiều hơn cho cấp dưới.
"Tướng Zaluzhnyy chính là gương mặt của thế hệ mới trong quân đội Ukraine, từ sĩ quan cấp cao đến cấp cơ sở", cựu sĩ quan không quân Oleksiy Melnyk, quan chức cấp cao tại Trung tâm Razumkov, một tổ chức tư vấn có trụ sở ở Kiev, nhận xét.
Hồi tháng 9/2021, hai tháng trước khi chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden bắt đầu cảnh báo về nguy cơ xung đột bùng nổ ở Ukraine và chia sẻ thông tin tình báo về hoạt động triển khai quân của Nga gần biên giới, Zaluzhnyy đã chuẩn bị sẵn sàng.
"Tôi đã luôn nói về việc này kể từ khi nhậm chức, bởi đây là mối đe dọa xung đột toàn diện", ông trả lời trong một cuộc phỏng vấn với đài phát thanh Radio Svoboda thời điểm đó. "Nhiệm vụ của lực lượng vũ trang chúng tôi không phải là chờ đợi. Chúng tôi phải chuẩn bị và làm mọi thứ vì mục tiêu này. Về phần mình, chúng tôi đang tiến hành một loạt cuộc tập trận với các đối tác phương Tây". Zaluzhnyy từng theo học Học viện Quân sự Odesa và Học viện Quốc phòng Quốc gia ở Kiev. Sau khi hoàn thành chương trình đào tạo năm 2007, ông đảm nhận nhiều chức vụ, trong đó có chỉ huy một lữ đoàn cơ giới. Zaluzhnyy trở lại học viện để tiếp tục học tập và tốt nghiệp vào năm 2014, vài tháng sau khi phong trào Maidan nổ ra lật đổ tổng thống Viktor Yanukovych. Khi chiến sự gia tăng ở Donbass, Zaluzhnyy được điều đến miền đông để chỉ huy các đơn vị chiến đấu. Tháng 8/2014, ông phụ trách một lữ đoàn triển khai tới Debaltseve, nơi diễn ra một số trận đánh quyết liệt nhất và là nơi quân đội Ukraine hứng chịu chịu thương vong nặng nề trước phe ly khai. Để tránh chịu tổn thất thêm ở Debaltseve, tổng thống Petro Poroshenko khi đó phải ký thỏa thuận hòa bình Minsk 2 với những điều khoản được cho là bất lợi với Ukraine. Năm 2019, Zaluzhnyy được bổ nhiệm làm người đứng đầu Bộ Tư lệnh miền Bắc của quân đội Ukraine, đóng quân tại Chernihiv, thành phố miền bắc Ukraine, quê hương của mẹ ông, nơi ông đã sống nhiều năm khi còn nhỏ. Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 2/2020 với trang tin tức quân sự ArmyInform, Zaluzhnyy đã tiết lộ ước mơ từ thời thơ ấu của ông là trở thành một người lính và ông chưa bao giờ muốn thành một chỉ huy cấp cao. "Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng ngày nào đó mình sẽ trở thành một vị tướng và đạt được những cấp bậc cao", ông chia sẻ. Việc bổ nhiệm ông Zaluzhnyy lên vị trí cao nhất trong lực lượng vũ trang cũng là một phần quan trọng trong nỗ lực tái cấu trúc bộ máy lãnh đạo và hiện đại hóa quân đội của Ukraine. Một cựu sĩ quan đặc nhiệm Mỹ, người đã chứng kiến sự thay đổi của các lực lượng đặc nhiệm Ukraine trong những năm qua, cho biết vào năm 2020 rằng lính biệt kích Ukraine "không khác gì đặc nhiệm phương Tây". Zaluzhnyy từng nói quân đội Ukraine có đầy đủ các quân nhân trẻ, chuyên nghiệp, sẵn sàng trở thành thế hệ lãnh đạo tương lai. "Đây là những người hoàn toàn khác, không giống chúng tôi khi còn là trung úy. Đây là những người sẽ thay đổi hoàn toàn quân đội trong 5 năm nữa. Hầu như tất cả đều biết ngoại ngữ, thông thạo các thiết bị", ông cho biết trong cuộc phỏng vấn với ArmyInform. "Các thượng sĩ trong đơn vị cũng trở thành những trợ lý đắc lực, sẵn sàng thay thế sĩ quan trong tương lai". Zaluzhnyy được bổ nhiệm làm tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang giữa lúc Bộ Quốc phòng Ukraine đang trải qua một đợt cải tổ lớn và quân đội muốn tách bạch rõ ràng giữa hoạt động quân sự và nhiệm vụ chính sách. "Tổng thống muốn nhìn thấy sức mạnh hiệp đồng giữa Bộ Quốc phòng và lực lượng vũ trang Ukraine", Sergey Nikiforov, thư ký báo chí của ông Zelensky, cho biết vào thời điểm đó. "Thật không may, chúng tôi chưa nhìn thấy sức mạnh tổng hợp như vậy. Chúng tôi thấy những mối xung đột". Zaluzhnyy sau đó đã tóm tắt vai trò của mình bằng những tuyên bố ngắn gọn. "Bây giờ, với tư cách là tổng tham mưu trưởng, tôi chịu trách nhiệm về khả năng sẵn sàng chiến đấu, huấn luyện và điều động các lực lượng vũ trang", ông nói với Radio Svoboda trong cuộc phỏng vấn vào tháng 9 năm ngoái. Kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự ở Ukraine hồi cuối tháng hai, Zaluzhnyy đã từ chối hầu hết các cuộc phỏng vấn và rất ít xuất hiện trước công chúng. Ông chỉ thỉnh thoảng đưa ra các tuyên bố trên trang Facebook của mình. Một số bài đăng này là những cập nhật ngắn về hoạt động, về các vụ bắn rơi chiến đấu cơ hay phá hủy xe tăng Nga. Những thông điệp khác chỉ là những tin nhắn ngắn gọn, như cảm ơn các bác sĩ quân y hay gửi lời động viên đến quân đội và người dân. "Lực lượng vũ trang Ukraine là lá chắn của châu Âu", ông viết hôm 22/3. "Cái giá của tự do là rất đắt. Hãy nhớ nó trong đầu!", đại tướng Zaluzhnyy viết 5 ngày sau đó. "Người Ukraine đã quên sợ hãi. Mục tiêu của chúng tôi là giành chiến thắng", ông tuyên bố ngày 2/4. Trong những năm qua, Zaluzhnyy không che giấu nỗ lực kêu gọi dồn nhiều nguồn lực hơn cho quân đội. Nhưng khi chiến sự nổ ra, yêu cầu quan trọng nhất của ông đối với các lãnh đạo chính trị là hãy để những người lính làm công việc của họ. "Tôi muốn nhắc nhở các chính trị gia, những người ở các thành phố hậu phương đã nói về 'sự phản bội' hay đưa ra 'đánh giá' về môi trường tác chiến của quân đội", Zaluzhnyy viết. "Với những tuyên bố vô trách nhiệm của các bạn, như 'đối phương đã chiếm được nơi nào đó mà không gặp bất cứ trở ngại nào hay ai đó chuẩn bị đầu hàng', các bạn đang xúc phạm binh lính của chúng tôi", ông nhấn mạnh. Dù tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine luôn tìm né tránh "hào quang" và không muốn trở thành người nổi tiếng, thành công trong nỗ lực kháng cự của quân đội Ukraine trên chiến trường đã khiến ông ngày càng nổi tiếng. Một video cổ động tinh thần yêu nước của Kiev mới đây còn gợi ý biệt danh cho ông là "Người sắt bất khả chiến bại".
